آموزش،ارزشیابی و لذت یادگیری

    پیروز                              پیروزی

                                                   بزرگ                              صندلی

                                                   شکسته                          خنده

                                                    رنج آور                           رنج

بهتراست کلمات یاواژه های ارائه شده ، درجمله عرضه شود . چون ، دراین صورت اطلاعات بیشتر داده می شود . کارکرد صفت ها دربافت جمله خودرانشان می دهد . برای مثال :

بله : تیم پیروز ما پس از موفقیت وبرنده شدن دررقابت های استانی ، به شهرمان برگشتند.

خیر : پس ازپیروزی ، نماینده ی مجلس سخنرانی پرشوری کرد.

بله : کامیون بزرگ آهسته وارد انبار شد .

خیر : او باتکبر برصندلی نشست .

بله : بازوی شکسته به تدریج بهبود یافت .

خیر : خنده اش اتاق راپر کرد .

بله : به ناچار ، بایدآن هجران رنج آور راتحمل کرد .

خیر: درقوزک پایش درد شدیدی احساس کرد .

برای آغاز کار ، ازدانش آموزان می خواهیم به کارکرد واژه هایی که درجملات ، زیرآن ها خط کشیده شده است ، توجه کنند. پس ازاین مرحله ، ازدانش آموزان می خواهیم وواژه ها رامقایسه کنند. سپس،واژه هایی راکه دارای مشترکی هستند دریک ستون ، وآن هایی که متفاوت ازدسته اول هستند درستون دیگری آرایش دهند. واژه هایی که دارای کارکرد مشترکی درجمله هستند ف نمونه های مثبت خوانده می شوند ، وآن هایی که بانمونه های مثبت کارکرد مشترکی ندارند ، نمونه های منفی نامیده می شوند . بجزنمونه های مثبت ومنفی ارائه شده ، نمونه های دیگری را هم به دانش آموزان می دهیم ، وازآنان می خواهیم باهمیاری یکدیگر دلایل کارکرد متفاوت واژه های مورد نظردرداخل مله ها را معین کنند . آن گاه ، دانش آموزان احساس کردند به منظور موردنظر رسیده اند ، اجازه می دهیم افکارشان رابیان کنند . دربیان افکار دانش آموزان باید دلایل خودرا ارائه دهند . برای مثال ، دانش آموزمی گوید : « ... به نظر من واژه هایی که جزو نمونه های مثبت اند ، این ویژگی رادارند که وصف کننده اند . یعنی ، این که چگونگی یک رویداد یا یک اسم را معین می کنند . برای نمونه ، درعبارت « هجران رنج آور » ، واژه رنج آور چگونگی هجران را وصف می کند . رنج آوری بیان می کند که هجران ، چگونه است » . پس ازاین فعالیت ها می توان ازدانش آموزان خواست درقالب گروه های همیاری ، نمونه هایی مثبت ومنفی آماده کرده وارائه دهند.

مفاهیم مورداستفاده درالگوی تدریس ، یادگیری دریافت یا کشف مفهوم

درالگوی تدریس ، یادگیری حاضر ، از اصطلاحاتی استفاده کردیک که هرکدام ازآن ها درفراگیری مفهوم ، کارکرد خاصی دارند . آن چه مورداستفاده قرار می گیرد، ازآثار مطالعاتی برونر است . اصطلاح های موردنظر ، درزیر آمده اند :

نمونه ها ( مصداق ها ) : نمونه ها زیر مجموعه ای از یک مجموعه اطلاعات هستند . طبقه ، زیر مجموعه ای از نمونه هایی است که دریک یا چند ویژگی اشتراک دارند . یک مفهوم ازطریق مقایسه ی نمونه های مثبت و نمونه های منفی یادگرفته می شود .

ویژگی ها یاخصیصه ها : هرمورد ازداده ها یااطلاعات دارای وجوهی هستند که به آن ها ویژگی یا خصییه گفته می شود . برای مثال ، کشورها دارای حدود و ثغور ، مردم و حکومتی هستند که برمبنای آن ها باسایر ملل ارتباط برقرار می کنند . وهر طبقه از حیوانات یا مفاهیم دارای وجوهی می باشند که آن ها راازطبقه ی حیوانات یا مفاهیم دیگر جدا می سازد.

ویژگی های اساسی یا بنیادی ویژگی هایی هستند که دارای اهمیت یا جلوه ی حیاتی برای طبقه اطلاعاتی هستند . نمونه ها یا مصداق ها ی مربوط به یک طبقه دارای ویژگی هایی هستند که امکان دارد برای آن طبقه چندان مربوط نباشند . برای مثال ، کشور ها دارای درخت ، گل و . . . هستند ، اما درتعریف کشور این ویژگی ها درنظر نمی آیند . برخی ویژگی هابرای طبقه ارزشمندند.

آن گاه که ، طبقه اطلاعاتی ایجاد شدباید نام گذاری ، کارمراجعه مجدد به مجموعه ویژگی ها راآسان می سازد . ویژگی هایی که درقالب یک طبقه ی اطلاعاتی درنظر گرفته شده اند . فرایند دست یابی و کشف مفهوم آن نیست که شخص ، نام یااسمی را حدس بزند . کشف ودست یابی به مفهوم ، به دست آوری دقیق وروشن ویژگی ها با خصیصه های یک طبقه است . پس ، اسم طبقه رامی توان ساخت ، نه آن که حدس زد . اسم ، واژه ای  است که برای شناسایی طبقه اطلاعاتی داده می شود . میوه ، سگ ، هواپیما ، مولکول  و . . . اسم هایی هستند که برای طبقه هایی درنظر گرفته شده اند .

ویژگی های چند گانه ، ویژگی حاضر ازموارددیگری برای تبیین مفاهیم است . برخی مفاهیم برمبنای یک ویژگی درطبقه ای قرار می گیرند  وبعضی دیگر با حضور چند ویژگی درقالب یک طبقه گنجانده می شوند. شرط عضویت درطبقه ( گروه ) دختران تیرانداز ، دختربودن وتیراندازبودن است .اما برای عضویت درطبقه ( گروه ) دختران تیرانداز تیز هوش سفید پوست ، داشتن ویژگی های تیراندازی، تیزهوشی وسفید پوستی الزامی می نماید.

درادبیات ، هنر  وعلوم اجتماعی وتجربی مفاهیمی مورداستفاده قرار می گیرند که دارای دامنه ی وسیعی هستند . برای مثال ، مفهوم تئاتری « کمدی رمانتیک » رادرنظر آورید . نمونه مثبت مربوط به مفهوم یادش ده ، می تواند فیلم یا نمایشی باشدکه به قدرلازم ویژگی شوخ طبعی رادارد که به مثابه یک کمدی انگاشته شود . نمونه منفی مربوط به مفهوم یادشده ، می تواند فیلم یانمایشی باشد که فاقد ویژ"ی رمانتیک و کمدی است . نمونه ی منفی ای می تواند رمانتیک باشد و کمدی نباشد ، ویاکمدی باشد ولی رمانتیک نباشد .

برای تدریس یک مفهوم ، باید تصویری روشن وتعریف شده از ویژگی هاراداشته باشیم .

مراحل اجرای الگوی تدریس / یادگیری کشف یادریافت مفاهیم

الگوی تدریس / یادگیری حاضر دارای سه مرحله است ، هرمرحله بامرحله ای دیگر دارای ارتباط تنگاتنگ است . برای اجرای کامل مراحل سه گانه راه رابرای کشف یا دریافت مفاهیم ازسوی یادگیرنده آسان می سازد .

v   مرحله نخست : ارائه مطالب ، شناسایی و روشن سازی

دراین مرحله ، معلم مطالب موردنظر رابه صورت نمونه هایی ارائه می دهد . نمونه ها می توانند دو واژه ، دو شئ ، دو شخص و . . . باشند . نمونه هایی که معلم ارائه می دهد به صورت نمونه های مثبت و نمونه های منفی هستند . برای مثال ، دو واژه ی تمیز وکمک درالگوی تدریس / یادگیری حاضر ، به مثابه دو نمونه فرض می شوند . معلم با توجه به مفهومی که درذهن دارد ، به نمونه مثبت ، واژه ی آری درنظر می گیرد ، چون نمونه مثبت برای رسیدن به مفهوم درنظر گرفته شده ، یاری می کند . همچنین ، او به نمونه منفی ، که برای دست یابی به مفهوم یاری نمی رساند ، واژه ی نه یاخیر را پیشنهاد می کند . معلم باارائه متوالی نمونه های مثبت ومنفی ذهن دانش آموزان رابرای رسیدن به مفهوم آماده می سازد .

وظیفه دانش آموز، درمرحله نخست ، آن است که نمون های مثبت و منفی رامقایسه کند وهمچنین به نوع رابطه ی نمونه های مثبت بیندیشد. نشان دادن پشتکار ، وفعال کردن ذهن ، یادگیرنده رابه مفهوم درنظر آورده شده ، رهنمون می گردد . دانش آموزان درمرحله ی نخست ، چه به صورت فردی وچه به صورت گروهی ، تلاش می کنند رابطه وویژگی مشترک بین نمونه های مثبت رادریابندوتفاوت بین نمونه های مثبت ومنفی راروشن سازند افزون براین ، دانش آموزان ویژگی های مشترک نمونه های مثبت مربوط به مفهوم رادریک طبقه ی اطلاعاتی قرار می دهند .

v   مرحله دوم : سنجش میزان دست یابی به مفهوم یا کشف مفهوم

درمرحله حاضر ، دانش آموزان موفقیت خودشان رادر دریافت یا کشف مفهوم آزمون می کنند . این امر ، با شناسایی نمونه ای مربوط به مفهوم که هنوز نام گذاری نشده اند ، از سوی دانش آموز عملی می شود . سپس ، دانش آموزان درصدد برمی آیند دیدگاه اولیه ی خودرا تایید یا اصلاح یا مردود کنند . درامر تایید ، اصلاح یا رد دیدگاه اولیه ، معلم هم دخالت می کند – دخالت معلم به صورت یک سویه نبوده ، بلکه این دخالت به صورت دوسویه یا متقابل است .

v   مرحله سوم : تحلیل راهبردها ی تفکر

دراین مرحله ، یادگیرندگان می کوشند راهبردهایی را که بااستفاده از آن ها به دریافت یا کشف مفهوم دست یافته اند تحلیل کنند . افزون براین ، یادگیرندگان به بحث درباره ی ویژگی ها یا خصیصه ها ، وفرضیه ها هم از نظر نوع وهم از جنیه ی تعداد اقدام می کنند . درفرایند فعالیت های مربوط به مرحله سوم ، درقالب بحث ها از میزان اثر گذاری ویژگی ها وفرضیه ها دردست یابی به مفهوم یا کشف آن ، سخن به میان می آید . دراین بین ، درباره ی دلایل اثرگذاری وعدم اثرگذاری ویژگی ها وفرضیه ها بحث می شود – ازاین که به چه دلیلی یک فرضیه ای مورد تایید قرار گرفت یا تایید نگردید ، و ویژگی ها کمک کننده بوده ویا کمک کننده نبوده است .

منبع :

کتاب راهنمای روش های نوین تدریس   ( دکترمحرم آقازاده )