انواع بازخوردها در ارزشیابی
بازخورد
در هر نظام ارزشیابی عنصر " بازخورد" وجود دارد. در واقع ، ارزش یابی بدون بازخورد ناقص و نا تمام خواهد بود.
یکی از فعالیت های مهم معلم در فرآیند یاد دهی و ارزش یابی، ارائه ی بازخوردهای مؤثر و پیوسته است. بازخورد، در واقع فعالیتی است که جریان یادگیری را در کلاس عمق می بخشد. بازخوردهای توصیفی، به دلیل سهولت در برقراری ارتباط و انتقال دقیق تر منظور و مقصود معلم ، از عهده ی این منظور بهتر بر می آید. بازخوردهای توصیفی در واقع انعکاس داوری معلم نسبت به فعالیت هاو نتایج یادگیری دانش آموز است. فعالیت های یادگیری دانش آموز از طریق بازخورد، در مسیر انتظارات آموزشی قرار می گیرد. با وجود بازخورد توصیفی است که ارزش یابی، رشد دهنده، توانمند ساز و پویا می شود.
با دریافت هر بازخورد، برای دانش آموز روشن می شود که در چه وضعیتی قرار دارد و باید به چه فعالیت هایی بپردازد. هم چنین چه انتظاراتی از او دارند و کدام انتظارات آموزشی ، اهمیت بیشتری دارد. در حقیقت بازخورد ، هسته ی مرکزی فرآیند یاددهی یادگیری است. لذا، بازخورد بایدبر روی انتظارات آموزشی و فعالیت های دانش آموز متمرکز باشد و به گونه ای صورت گیرد که به دانش آموزان کمک کندتا خطاها و اشتباهاتشان را در جریان یادگیری کاهش دهند و وظایف و تکالیف خود را با دقت بیش تری اجرا کنند. در واقع بازخورد، نه تنها به دانش آموزان درباره ی چگونگی مهارت و دانشی که کسب کرده اند اطلاعات می دهد، بلکه به آنها می گوید که چگونه مهارتها و دانش خود را ارتقا دهند. به این ترتیب ، دامنه ی تجربیات دانش آموز در جریان یادگیری توسعه می یابد.
انواع بازخورد
بازخوردهای توصیفی انواعی دارند و برحسب ملاک های مورد نظر به چند گروه طبقه بندی می شوند:
از منظر ابزار ارتباط
* بازخوردهای شفاهی، مانند گفت و گوی معلم با دانش اموزی که در حال حل کردن یک مسئله است.
* بازخوردهای کتبی یا نوشتاری، مانند آنچه که معلم بر روی تکالیف دانش آموزان
می نویسد.
از منظر محتوا
* بازخوردهای شناختی: بازخوردهایی که به دانش آموز درباره ی یادگیری مطالب و مباحث درس ها ارائه می گردد.
* بازخورد های فرا شناختی: بازخوردهایی که درباره ی روش ها و نحوه ی یادگیری دانش آموز ارائه می شود.
از منظر ارائه دهنده یا منبع بازخورد
جریان بازخورد تنها بین معلم و دانش آموزان شکل نمی گیرد و موارد دیگری نیز دارد، از جمله:
* دانش آموز و دانش آموز( همسال سنجی)؛
* دانش آموز و والدین ( سنجش والدین)؛
* والدین ومعلم؛
* و هم چنین، بین دانش آموز و خودش (خود سنجی)
از منظر زمان ارائه ی بازخورد و ارتباط با یادگیری
* بازخوردهای فرآیندی: بازخوردهایی که دانش آموزان در جریان فعالیت های خود دریافت
می کنند.
* بازخوردهای پایانی: بازخوردهایی که دانش آموزان در پایان هر دو ماه از سال تحصیلی ، به صورت گزارش مشروح پیشرفت تحصیلی ، دریافت می کنند.
در ادامه مقاله بحث را به صورت مشروح پی گیری می کنیم.
مقدمه
به هر کاری که همت بسته گردد اگر خاری بود گلدسته گردد ( وحشی بافقی)
انعکاس یا ارائه یا عرضه ی نظر و عکس العمل یا نظر و واکنش معلم نسبت به وضعیت یادگیری دانش آموز که به شکل کتبی و شفاهی( کلامی ) شامل صحبت ها و جمله های توصیفی منظوم و منثور معلم که در هر مرحله از فرایند یاد دهی- یادگیری از آن ها استفاده می شود . بازخورد نامیده می شود.
به واقع همان داوری های شناختی ، فراشناختی و عاطفی معلم است که دانش آموز با دریافت به هنگام آن ها ، اطلاعاتی در خصوص میزان پیشرفت و موقعیت خود به دست می آورد ودرجهت بهبودعملکرد خویش از آن ها یاری می گیرد
بازخورد نه تنها واژه ای بیگانه ای نیست ، بلکه یکی از عناصر اصلی آن می باشد؛ که اگر فرایندی ، هدفمند و هوشمندانه ارائه گردد، در بهبود فرایند یادگیری دانش‌آموزان نقشی سازنده ، مهم و رشد دهنده خواهد داشت .چراکه دانش آموز خواهد فهمید که در چه موقعیتی قرار دارد و نیازمند انجام چه فعالیتهایی می باشد تا انتظارات آموزشی را محقق گرداند .
چگونگی ارائه بازخورد در ارزشیابی کیفی – توصیفی
اگر یکی از هدف های فرایند نظام آموزشی ، ایجاد تغییر در ساخت شناختی و فرایند های ذهنی (سیف ، 1387) یاد گیرندگان بدانیم بدان گونه که دانش آموز ، بتواند آنچه را در یک موقعیت فراگرفته ، در موقعیت متفاوت دیگری به کار گیرد ؛ توان انتقال و کاربست آن آموخته ها را داشته باشد . این خواسته ممکن نمی گردد مگر یاد گیرنده در فرایند آموزش به صورت پیوسته و هدفمند بازخوردهای دقیق ، متناسب و کاملی را دریافت نماید تا برآن اساس به خوبی از روند تلاش ، پیشرفت و موفقیت های خود آگاه گردیده و در مهندسی جریان یادگیری جایگاه خود را به خوبی درک کرده و فعالیت های خود را بر اساس نقش موثری که در سرنوشت خود ایفا می نماید ، مدیریت کند . به عنوان مثال بازخوردهای عددی از ظرفیت لازم برای ایجاد شرایط ذکر شده ناتوانند و فقط بیانگر این نکته هستند که مشکلاتی در دستیابی دانش آموزان به اهداف وجود دارد اما این که این مشکلات کجا ، در چه افرادی و چرا وجود دارند ، سکوت می کند . پر واضح است که باز خورد می تواند به شکل های مختلف ارائه شود . اما تأثیر آن ها بر افراد متفاوت است . بازخورد به هر میزان که فرد دریافت کننده را به صورت دقیق تر ، واقعی تر ، و کامل تر در جریان موفقیت ها و پیشرفت ها قرار دهد ، قوی تر و سازنده تر خواهد بود . بنابراین باید چاره ای اندیشید و فکری کرد تا آن چه از یک بازخورد به معنای واقعی کلمه مورد انتظار است محقق شود .
تعریف بازخورد
« بازخورد » نوعی برگشت پیام است که در آن ، گیرنده به طور عامدانه یا غیر عامدانه به پیام فرستنده واکنش نشان می دهد . این پیام ها ، به فرستنده امکان می دهند تا وضعیت ارتباطی خود را با مخاطبانش ارزیابی کند .
« بازخورد » در زبان فارسی به دو معناست . معنای نخست از خوردن ، مواجه و روبرو شدن است . معنای دوم بازخوردن ، به معنای نوشیدن و آشامیدن است .
در ارزشیابی تحصیلی بازخورد عاملی است که در تحقق اهداف آموزشی و بهبود کیفیت یادگیری ، ارتقای سطح کیفی آموزش و عملکرد فراگیران ، نقش بی بدیلی دارد و به عنوان مغناطیس توجه، عامل مهمی است که توجه ذی نفعان ( دانش آموز و والدین ) را به خود جذب می نماید ؛ چرا که در این حوزه باز خورد ، آیینه ی بازتاب داوری و تصمیم های معلم است .
در حوزه ارزشیابی توصیفی نیز نه تنها واژه ی بیگانه ای نیست ، بلکه یکی از عناصر اصلی آن می باشد ؛ که اگر فرایندی ، هدفمند و هوشمندانه ارائه گردد ، در بهبود فرایند یادگیری دانش آموزان نقشی سازنده مهم و رشد دهنده خواهد داشت . چرا که دانش آموز خواهد فهمید که در چه موقعیتی قرار دارد و نیازمند انجام چه فعالیت هایی می باشد تا انتظارات آموزشی را محقق گرداند .
بازخورد آموزشی در یک تعریف کلی و ساده به معنی « بازگشت دادن » نتیجه ی عملکرد های دانش آموزان توسط محیط ( معلم – فراگیران و خود فراگیر ) به وی می باشد . که در این نوشته منظور ما از بازخورد همان بازخوردهای معلم می باشد . بازخورد معلم فرایندی است که یادگیرنده را از چگونگی یادگیری خود آگاه ساخته و او را در اصلاح رفتارش کمک می کند . در بسیاری از موارد ، فراگیران در درستی یا نا درستی واکنش و عمل کرد خود ، شک و تردید داشته و نیاز به اخذ بازخورد دارند . مثلاً وقتی فراگیری پرسشی را جواب می دهد ممکن است نسبت به درست بودن آن مطمئن نباشد . حال اگر معلم با روش های مختلف ( به عنوان مثال تأیید پاسخ دانش آموز به صورت شفاهی یا کتبی ) به او بفهماند که جواب ارائه شده اش درست است ، یک نوع قوت قلب در او ایجاد شده و با اعتماد به نفس بیشتری ، به ارائه ی جواب ادامه می دهد و می تواند دانش خود را به کار گیرد و تعمیم دهد .
بنابراین می توان گفت بازخورد عبارت است از انعکاس یا ارائه یا عرضه ی نظر و عکس العمل یا نظر و واکنش معلم نسبت به وضعیت یادگیری دانش آموز که به شکل کتبی و شفاهی ( کلامی ) صحبت ها و جمله های توصیفی منظوم و منثور معلم که در هر مرحله از فرایند یاددهی – یادگیری از آن ها استفاده می شود . به واقع همان داوری های شناختی ، فراشناختی و عاطفی معلم است که دانش آموز با دریافت به هنگام آن ها ، اطلاعاتی در خصوص میزان پیشرفت و موقعیت خود به دست می آورد و در جهت بهبود عملکرد خویش از آن ها یاری می گیرد .
انواع بازخورد
بازخورد در نظام های آموزشی ، قدمتی به اندازه تاریخ آن دارد . یادگیرندگان در نظام های غیر رسمی ، رسمی ، پیشرفته و ... در خصوص وضعیت و عملکرد خود ، بازخوردهایی را از معلمان ، والدین ، دوستان و ... دریافت می نمودند .
در رویکرد جدید ارزشیابی ، که به دنبال هدایت تلاش دانش آموزان در مسیر یادگیری است ، بازخورد موثر آموزشی مبتنی بر عملکرد واقعی دانش آموز در فرایند یادگیری ، از اساسی ترین و زیر بنایی ترین مفاهیم است ؛ به طوری که باعث سهولت ، بهبود و استمرار یادگیری دانش آموزان و اصلاح و تغییر عملکرد آن ها می شود .
در منابع موجود در خصوص ارزش یابی ، بازخورد را به انواعی تقسیم نموده اند . به عبارتی از هر زاویه ای به آن نگاه کرده اند ، تقسیماتی را ارائه داشته اند . به عنوان نمونه از منظر ابزار ارتباطی آن را به کتبی و شفاهی ، از منظر محتوا به شناختی عاطفی و فرا شناختی ، از منظر منبع به معلم ، والدین ، همکلاسی ها و دانش آموز و بالاخره از منظر زمان به فرایندی و پایانی . این نوع تقسیم بندی ها ، گر چه مناسب است و شاید به ظاهر ، فهم آن ها را ساده گرداند ؛ اما آن چه واقعیت دارد این است که در شرایط موجود تقسیمات گوناگون از بازخورد ، تنها به فهم و کاربست موثر آن ، لطمه وارد می سازد . بنا براین ساده تر آن است که بازخورد را به دو نوع تقسیم نماییم ؛ که عبارتند از :
الف ) بازخورد فرایندی ( کلاسی )
ب ) بازخورد پایانی
الف ) بازخورد فرایندی ( کلاسی )
بازخوردهای فرایندی ، همان بازخوردهای توصیفی شناختی و فرا شناختی است که معلم به منظور بهبود روش ها و نحوه ی یادگیری و آگاه شدن دانش آموز از قوت ها و ضعف های یادگیری مطالب و مباحث دروس مختلف به دانش آموز ارائه می نماید ؛ و دانش آموز با استفاده از این بازخوردهای پیوسته ، هدفمند ، متنوع ، توصیفی ، ساده و قابل فهم ، پی می برد که در چه وضعیتی قرار دارد ؛ و چه فعالیت هایی را باید انجام دهد . به عبارتی دیگر بازخوردها باید به گونه ای باشد که کودک آن ها را درک کند و در او انگیزش لازم را به وجود آورد . لذا معلم با در نظر داشتن اهداف یادگیری و با توجه به سن و سطح درک دانش آموز و اوضاع و شرایط خاص روحی و روانی و نوع عملکرد دانش آموز ، با استفاده از بازخورد ، او را به نتیجه عملکرد خود آگاه می گرداند . بازخوردی که نقش غذای رشد دهنده را دارا می باشد ؛ بدان معنا که دریافت آن توسط یادگیرنده او را یک گام به جلو پیش براند . در نظر داشته باشیم بدون دیدن توانایی ها و موفقیت های آن ها انتظار تغییر و اصلاح شدن، تصور بیهوده ای است . یادگیرنده تا احساس خوبی نسبت به خود نداشته باشد ، موفقیت های خود را نشناسد با تصویر گرفتن و مرور آن ها ، دلگرم و تحریک نشود ، به انجام فعالیت های مورد نظر معلم راغب نخواهد شد . بر این اساس در بازخورد ها ابتدا سعی کنیم اعتماد به نفس ، حس لیاقت و داشتن کفایت را در آن ها رشد دهیم . یعنی جملاتی به کار بگیریم که تأثیر مثبت خود را بر روان دانش آموز بگذارد . برای این منظور بازخوردهای معلم باید خالصانه و صادقانه بیان شوند . اگر دانش آموز احساس کند بازخوردها توأم با ریا کاری است و عبارات غیر واقعی و اغراق آمیز استفاده شده ، باید پذیرفت که معلم ندانسته با این عمل دیواری فرا روی رشد و پیشرفت دانش آموز کشیده است . به عنوان مثال اگر دانش آموزی متوجه شود که معلم جمله ی : « گلم ! خوشگلم !! عزیزم !!! کارت خیلی خوب است » را گرچه خود کلی و مبهم است اما به شکلی غیر ارادی و بدون هر گونه احساس واقعی بر زبان آورده نه این که در او انگیزشی را بیدار نخواهد کرد که او را دچار ناراحتی و نا امیدی شدید می نماید . دانش آموز در این مواقع فکر می کند که معلم واقعاً از موفقیت هایش خوشحال نشده و به او توجهی ندارد . و ...
باید ها در بازخورد فرایندی :
1) توجه به توانایی های فردی
2) توجه به میزان موفقیت فراگیر
3) ترغیب احساس خوب دانش آموز نسبت به خود
4) شناساندن میزان موفقیت به او
5) افزایش اعتماد به نفس
6) ایجاد حس لیاقت و داشتن کفایت به وی
7) تأثیر مثبت بازخورد بر فراگیر
8) القاء حس صداقت معلم به دانش آموز
ویژگی بازخورد فرایندی :
فرایند بازخورد به مثابه هستة اصلی فرایند یاددهی _ یادگیری در کلاس درس باید چنین ویژگیهایی را داشته باشد:
الف ) پیوسته باشد؛ یعنی دانش‌آموزان باید در حین فرایند یادگیری بازخورد، دریافت دارند.
ب ) سودمند باشد؛ یعنی حاوی اطلاعاتی باشد که دانش‌آموز آگاه شود، چه فعالیتی را انجام دهد تا انتظارات آموزشی را به خوبی محقق کند.
ج ) منبع بازخورد متنوع باشد؛یعنی ازمنابع مختلف دریافت شود تا ازمنظرهای مختلف ومتفاوت آثار و فعالیت دانش‌آموز بررسی شود.
د ) توصیفی باشد؛ یعنی برای دانش‌آموزان ساده و قابل فهم باشد.
"بهتــرین و مفیدترین نوع بازخورد این است که :
تفسیردرستی از خطاهای دانش‌آموزان به همراه توصیه هایی برای بهبود یادگیری به آنان ارائه دهد؛ به عبارت دیگر به آنها کمک کند تا با محتوای مباحث درسی عمیقاً درگیر شوند.
به طور کلی یک بازخورد شامل دو بخش است:
1- توصیف وضعیت موجود دانش آموزشامل:
الف) بیان قوت ها ب) بیان ضعف ها
2- ارائه ی رهنمود
بنابراین، بازخوردهای توصیفی به دانش‌آموزان این امکان را می دهد که وضعیت کنونی خود را به خوبی بشناسند و فعالیتهایی را که مناسب است انجام دهند تا پیشرفت بهتری داشته باشند. معلم نیز از این طریق دیدگاههای اصلاحی خود را اعلام و نتایج و تاثیرات آن را پی گیری می کند.
مثال 1 : معلمی درباره دانش‌آموز مذکور بخواهد به والدین یا خودش بازخورد توصیفی بدهد، ضمن برشمردن موفقیتهایش اشاره می کند که" شما هنگام خواندن متون، جملات را از هم جدا نمی کنید و بنابراین بهتر است این تمرینات را انجام دهی......" این توضیحات هم اعتماد به نفس دانش‌آموز را زیاد می کند وهم روش اصلاح وبهبود را به دانش‌آموز نشان می دهد.
مثال 2 : فرض کنید که به دانش‌آموزان تکلیفی داده شده است که براساس آن باید دانش‌آموزان اطلاعاتی را درباره گیاهان دارویی فراهم کنند. هدف اصلی این تکلیف پرورش مهارت جمع آوری اطلاعات است.معلم بعد از مشاهده گزارش دانش‌آموز به او چنین بازخورد می دهد « دختر گلم، اطلاعات خوبی جمع آوری کرده ای می بینم توانسته‌ای با دقت اطلاعات مناسبی به دست آوری. گزارشت را یک بار دیگر بخوان و نقطه گذاری آن را اصلاح کن» در این بازخورد دانش‌آموز هم به میزان موفقیتهایش و هم به ضعفهای موجود در کارش آشنا می شود.
معلمان، آگاهند که مشاهده خطا واشتباه در فعالیتهای یادگیری دانش‌آموز امری طبیعی است، آنها باید این خطاها را به منزله ابزاری برای شناخت بهتر دانش‌آموز وبهبود عملکرد وی بپندارد. البته در صورتی که تحلیل درستی از خطای دانش‌آموز ارائه شود. یعنی به علل خطاهای دانش‌آموز توجه کنند.
چند پیشنهاد:
- لطفاً به هیچ وجه از خودکار قرمز در امر بازخورد استفاده نکنید. (سبز و آبی )
- زیر غلط املایی و انشایی و..... دانش آموزان خط نکشید.
- سعی کنید دور غلط املایی را خط بکشید یا تیک بزنید و صحیح ٱن را بالای آن ننویسید و دانش آموز را راهنمایی کنید تا کلمه صحیح خود را از روی کتاب پیداا کند و یک بار دیگر با دقت بنویسد. ( املای پژوهشی)
بنا بر این چه بازخوردی مناسب است ؟ چگونه بازخورد مناسب ارائه دهیم ؟ از کجا بدانیم که باز خوردی که می دهیم مناسب است ؟ و ... برای روشن تر شده این بحث ، بازخوردهای فرایندی را از سه زاویه خاص نگاه می کنیم و معرفی می نماییم ؛ این سه زاویه عبارتند از :
الف ) بازخوردهای فرایندی مجاز
ب ) بازخوردهای مجاز با احتیاط لازم
ج ) بازخوردهای غیر مجاز .
بازخوردهای فرایندی مجاز
بازخوردهای فرایندی مجاز که بر اساس اصول علمی و شناخت دانش آموز ، ارائه می گردد و چون ، غذایی رشد دهنده ، عزت نفس و خود باوری و انگیزش لازم برای حرکت و تلاش و کوشش در دانش آموزان را فراهم می گرداند . این دست بازخوردها به پیشرفت ها تأکید دارند و معلم کوچکترین پیشرفت دانش آموز را مورد توجه قرار داده و او را تشویق می نماید به ویژه این شیوه برای دانش آموزان ضعیف نقش معجزه آسایی را داراست . مثلاً دانش آموزی که به تعبیری عام شلوغ است وهمواره مزاحمتی برای کلاس دارد همین که درانجام تکلیفی یا ... هنجار کلاس را رعایت نمود ، معلم نباید از این فرصت غفلت کند و سریع و به هنگام بازخورد دهد که مثلاً « آفرین پسرم چه خوب و آرام تکلیف را انجام میدهی و ... منو خوشحال کردی » . این دقت و ریز بینی معلم به دانش آموز می فهماند که این نوع رفتار چقدر مورد توجه اوست . برای این که این رفتار در کودک بماند و تقویت شود معلم این رفتار دانش آموز را برای دیگران نیز بازگو نماید . مثلاً برای مدیر مدرسه ، اولیا ، همسالان دانش آموز و ...
این نوع بازخوردها سه ویژگی مهم را دارا می باشند :
1- درآن ها نقاط قوت دانش آموز ، بزرگ نمایی شده .
2- نقاط ضعف دانش آموزان ، با احتیاط بیان گردیده .
3- رهنمود های عملی متناسب با تفاوت های فردی دانش آموز ، ارائه گردیده است .
بازخوردهای فرایندی مجاز با احتیاط لازم
بازخوردهای مجاز با احتیاط لازم را ، به دو دسته می توان تقسیم کرد . نخست بازخوردهایی است که معلم با آگاهی و دانش لازم نقاط ضعف دانش آموز را می شناسد و به زبانی ساده و قابل فهم ، راهنمایی های لازم را به او ارائه می نماید . لیکن توانمندی های دانش آموز را چندان که در شیوه قبل ، توجه می کرد ، مد نظر قرار نمی دهد . اگر هم به آن ها توجهی داشته باشد ، بسیارکم رنگ است . به عبارتی برقسمت خالی لیوان تأکید دارد و به نقش معجزه آسای تشویق « توانستن » های دانش آموز چندان توجهی ندارد . به جاست که باور داشته باشیم باشیم که هر تشویقی ، پاسخی است به نیاز طبیعی و روانی کودک ، که دریافت آن در دانش آموز احساس ارزشمند بودن و اعتماد به نفس داشتن را به وجود می آورد و بر خلاف تنبیه که از عوامل بازدارنده است ، عاملی ترغیب کننده می باشد که به انسان نیرو می دهد . وقتی کودک را مورد تشویق قرار دهیم فرصتی فراهم می شود تا کودک به توانایی ، ظرفیت و ارزشمندی های خود پی ببرد و در نتیجه تصویر مثبت و ارزنده ای از خود در ذهنش ایجاد شود که بعدها شکل دهنده عزت نفس او خواهد بود .
مثال :
· نیازمند آن است که ...
· در زمینه ی ... به تقویت نیاز داری .
· به نظر می رسد در... مشکل داری .
· در نوشتن کلمات دندانه دار اشکال داری .
تجربه نگارنده در خصوص دندانه:
هرگز از دانش آموزان پایه اول نخواهید که دندانه ها را بشمرند چون عجله و تسلط نداشتن به شمارش موجب خواهد شد باز هم دندانه ها را اشتباه بنویسند. بهتر است به بچه ها بگوییم هر دندانه یک لیوان است یعنی ما در صدای سـ غیر آخد دو لیوان به هم چسبیده داریم و تاکید زیادی روی کشیدن دنباله ی دندانه ها بکنیم و یا آن را به دم دندانه ها نسبت دهیم با این ترفند دانش آموزان هرگز در قرار دادن دندانه ها اشتباه نخواهند کرد می توانید آزمایش کنید.
دوم بازخوردهایی که در گروه بازخوردهای مجاز قرار دارند ؛ لیکن معلم بدون توجه به نوع بیان و بی آن که بررسی کند که این بازخورد قدرت و توان انگیزشی لازم را با خود همراه دارند یا خیر ، به تکراری مکرر توسط معلم پیوسته در هر فعالیتی تکرار می گردد .
مثلاً معلم در هر فعالیتی به دانش آموز بازخورد می دهد که :
· فرشته بهشتی املا رو خوب نوشتی
· فرشته بهشتی تمرین رو خوب نوشنی
· انار دونه دونه مشقت شده نمونه
از یاد نبریم هرگز بازخوردها نباید به کلیشه تبدیل شوند . بازخوردها ی صرفاً انگیزشی باید در شرایطی به دانش آموز ارائه شود که آن ها دارای مشکل و مسئله ی خاصی نباشند و نیازمند ارائه ی رهنمود
نمی باشند . اکثر عبارات منظوم را می توان در این گروه از بازخوردها تشویقی قرار داد .
بازخوردهای فرایندی غیر مجاز
بازخوردهای غیر مجاز به دو دسته تقسیم می شوند . نخست این که برخی از معلمین به اشتباه روی تکالیف و آزمون های دانش آموزان به جای بازخوردهای توصیفی قابل فهم از مقیاس های رتبه ای
( مانند : (خیلی خوب ، خوب ، قابل قبول و نیاز به تلاش و آموزش بیشتر و ... ) استفاده می کنند . که پیداست این مقیاس ها جزء در گزارش پیشرفت تحصیلی ( کارنامه ) و ابزارهای سنجش مشاهده ای ، استفاده از آن غیر مجاز می باشد . دوم آن دسته از بازخوردها را غیر مجاز گویند که منجر به ایجاد نگرش منفی و تنفر از مدرسه و باور به نا توانی را در دانش آموز ایجاد می نماید یا شنیدن و خواندن آن ها تهدید آمیز است و ... به عنوان نمونه :
· نمی توانی ...
· همیشه اشتباه می کنی ...
· قادر نیستی ...
· تو هیچوقت نمی توانی
· چرا نمی توانی مثل ... باشی !
· مشقی که نوشته ای ، چرا اینقدر زشت است !
· بار آخرت باشد که ...
ملاحظه می کنید در هر یک از جملات فوق ، نوعی بر چسب زدن و نسبت دادن صفتی منفی است که با نسبت دادن آن به کودک ، او باور می کند که واقعاً دارای عیب و نقصی است و نمی تواند آن را بر طرف کند . درنتیجه اعتماد به نفس و انگیزه وی برای جبران ضعف درسی اش ازبین می رود .
انواع بازخوردهای فرایندی ( کلاسی )
بازخوردهای فرایندی ( کلاسی ) را می توان به سه شیوه ارائه نمود که عبارتند از :
1- بازخوردهای شفاهی 2- بازخوردهای کتبی 3- بازخوردهای شفاهی – کتبی
1) بازخورد فرایندی شفاهی :
بازخورد فرایندی شفاهی ، عبارتند از آن دسته از بازخوردها یی که از طریق شکل صورت ، لحن کلام ، زبان ایماء و اشاره و کلام ، یعنی صحبت ها و جمله های توصیفی منظوم و منثور وشفاهی (کلامی) با اطلاعاتی را به دانش آموزان منتقل می نماید . این دسته از بازخوردها که اگر به هنگام و قابل فهم ، و با در نظر داشتن تفاوت ها ی فردی و احساسات دانش آموز ، ارائه شوند بسیار سود مند است . چرا که معلم فوراً می تواند تأثیر بازخورد خود را بر روی دانش آموزان مشاهده نماید . پیداست که بخش عظیمی از بازخوردهای معلم ، در طول فرایند یاددهی – یادگیری در این دسته قرار دارند . مشکل این دسته از بازخوردها ، یکی این است که از آن جا که شفاهی ارائه می گردند زود گذر می باشند و دیگر این که ،
والدین نمی توانند آن ها را مشاهده کنند.
در نظر داشته باشیم ، بازخوردهای شفاهی امکان برقراری ارتباط سازنده را با دانش آموز فراهم می کند ؛ و می تواند به فرصتی برای ارائه ی نظر ، دیدگاه ، تقویت اعتماد به نفس و ... تبدیل شود . هنگامی که دانش آموز عکس العمل معلم را نسبت به رفتار و عملکرد خود دریافت می کند ، می تواند به آن واکنش نشان دهد . در فرایند واکنش ، فرصت های یادگیری فراوانی شکل می گیرد که معلم می تواند از آن برای بهبود دانستنی ها ، اصلاح نگرش و تقویت مهارت ها اقدام نماید .
2) بازخورد فرایندی کتبی :
بازخورد فرایندی کتبی عبارتند از آن دسته از بازخوردهایی که در قالب نگارش جملات توصیفی منظوم
( اگر معلم ذوق شاعری دارد و می تواند جملات منظومی را بیافریند ) و منثور و ترسیم نگاره ها بر روی آثار دانش آموزان درج می گردد . از این دسته از بازخوردها ، زمانی استفاده می شود که معلم به تأثیر بیشتر این نوع بازخورد باور دارد ؛ به ویژه هر تصویر عینی از پیشرفت تحصیلی دانش آموز که در پوشه کار قرار خواهد گرفت حتماً باید بازخورد کتبی معلم بر روی آن درج شده باشد .
3) بازخورد فرایندی شفاهی – کتبی
آن چه مهم است این است که معلم باید بازخوردهای خود را بر اساس یک چشم انداز روشن ، بدان معنا که به روشنی مقصد یادگیری یادگیرندگان را ( اهداف یادگیری ) بشناسد و در نظر داشته باشد یعنی به واقع بداند دانش آموزان کجا قرار دارند و به کجا باید بروند ، استوار سازد به گونه ای که هر بازخورد معلم بتواند دانش آموزان را در مسیر اهداف و انتظارات آموزشی راهنما باشد . لذا معلم می تواند در صورت تشخیص خود و متناسب با دانش آموز مخاطب خود ، از ترکیبی از بازخوردشفاهی – کتبی کمک بگیرد .
چه وقتی ، از چه نوع بازخوردی استفاده کنیم :
بازخورد های کتبی
معلم وقتی از بازخورد های کتبی استفاده می کند که :
· لازم است اولیاء در جریان عملکرد دانش آموز قرار گیرند .
· دانش آموزی اشکال جدی و اساسی در یک فعالیت دارد و معلم تشخیص می دهد با نوشتن بازخورد کتبی تکلیف اولیاء در کمک به دانش آموز روشن می شود .
· نمونه فعالیت دانش آموز ، در پوشه کار ، قرار داده می شود .
· تلاش مهم یا برجسته ای انجام شده و دانش آموز با مراجعه به آن و مرور بازخورد معلم ، انگیزه ی تلاش و موفقیت را در خود تقویت می نماید .
· عدم اطلاع از آن بازخورد ، عملکرد تصمیم گیری های بعدی در مورد دانش آموز را با ابهام و مشکل روبرو گرداند .
بازخورد های شفاهی
گر چه هر عملکرد دانش آموز حتی الامکان باید همراه با بازخورد باشد اما الزاماً نباید از نوع بازخورد کتبی باشد . معلم در موارد زیر از بازخورد شفاهی استفاده می کند :
· زمانی که اطلاع خود دانش آموز از عملکرد خویش ، مد نظر باشد .
· زمانی که دانش آموزان توانایی خواندن نوشته ها را ندارند .
· برای دانش آموزان پایه اول به ویژه در اوایل سال تحصیلی .
· در مواردی که ضرورتی برای ارائه به والدین وجود ندارد .
· در صورتی که ثبت بازخورد ، به تشخیص معلم ، اهمیت بالایی در سازماندهی نتایج عملکرد دانش آموز ندارند .
· زمانی که معلم عملکرد دانش آموز را مشاهده می کند و نیاز به بازخورد فوری و به هنگام را احساس می کند .
تجربه نگارنده: در پایه اول به ویژه در اوایل سال تحصیلی از طرفی دانش آموزان و والدین بی صبرانه منتظر شنیدن و دیدن بازخوردهای معلم هستد و از طرفی هم به علت حجم فراوان کار، معلم وقت کافی برای نوشتن را ندارد لذا بهتر است مهرهایی با تصاویری مانند یاس، دریا، انارو... که هرکدام شعری منظوم نیز دارند استفاده کند تا دانش آموزان بلافاصله با دیدن آن تصویر وضعیت آموزشی خود را دریافته و منتظر نمانند تا در منزل والدین بازخوردها را برای آن ها بخوانند.
نکته :
در ارائه هر نوع بازخوردی اعم از کتبی یا شفاهی تلاش شود ویژگی های مهم یک بازخورد موثر آموزشی رعایت شود . یعنی معلوم شود که :
1) دانش آموز چه وضعیتی دارد ؟
2) چگونه وضعیت خود را می تواند بهبود ببخشد ؟
نکاتی که دربازخوردهای فرایندی باید مورد توجه قرار گیرد
· در بازخورد به شخصیت انسانی دانش آموز توجه شود و برای او احترام قائل باشیم .
· برای آن که بازخوردی که می دهیم سود مند باشد ، خودمان را به جای دانش آموز که گیرنده بازخورد می باشد قرار دهیم .
· بازخورد خود را با عبارت یا جمله ای که ناظر بر نقاط قوت ، دانش آموزاست شروع نماییم و بعد با احتیاط و ظرافت نقاط ضعف را بیان نماییم .
· سعی کنیم در بازخوردهایمان ، به بیان و توصیف رفتار بپردازیم و از قضاوت و بر چسب زنی به دانش آموز خودداری کنیم .
· در بازخوردها به رفتارهای اجتماعی ، از اثر رفتار دانش آموز بر احساس و رفتار خود ، یا دیگران بگوییم ؛ و بر همین اساس بازخورد دهیم . به عنوان مثال ، وقتی می بینیم که دانش آموز ی در رفتارهای اجتماعی خود ، خود خواهی خاصی و سلطه طلبی آزاردهنده ای دارد ، بگوییم « وقتی مرتباً به دوستانت دستور می دهی ، آن ها به شدت ناراحت می شوند و احساس می کنند از رفتار آن ها داری سوء استفاده می کنی » .
· در بازخوردها ، به طور اخص بر یک موضوع تمرکز نماییم و از کلی گویی بپرهیزیم .
به زمان بازخوردها دقت کنید که به هنگام باشد به عنوان مثال ، چنان چه در سنجش مشاهده ای دانش آموز کلمات خود را می جود و شما چیزی از صحبت های او متوجه نمی شوید ، بلافاصله به او بازخورد ندهید . بازخورد فوری ، موجب ایجاد حالت تدافعی در او می گردد و چیزی جز یک نتیجه عکس عاید شما نخواهد شد . بنا بر این ، بهتر است در یک فرصت به هنگام که او صحبت های خود را به پایان برده است ، به او بازخورد دهیم .
· با ایجاد یک فضای پر از اعتماد متقابل به دانش آموزان بیاموزیم که چنان چه رفتار دیگران تأثیری (مثبت یا منفی) در شما بر جای گذاشته است ، بازخورد دهید و از انباشته شدن احساسات منفی و مثبت در درون خود خودداری نمایید .
· در ارائه بازخورد های شفاهی توجه داشته باشیم به نشانه های تأثیر بازخورد خود توجه داشته باشیم و مثلاً فردی که ابرو هایش در هم است و بلافاصله مکان مورد نظر را ترک می کند ، یا رنگش تغییر می کند یا ... طبعاً پذیرای بازخورد ما نبود ه بنابر این ، بازخورد ها متناسب با شخصیت و تفاوت های فردی آن ها باشد .
در بیان و نگارش بازخوردهای فرایند ( کلاسی ) کتبی یا شفاهی بیایید تمرین کنیم و بگوییم ! و نگوییم !
بگوییم نگوییم
قشنگ نیست زشت است
خوب ننوشته ای بد نوشته ای
می توانی بهتر انجام بدهی خیلی بد انجام دادی
با تجربه شده شکست خورده
شاد و پر انرژی باشید خسته نباشید
آسان نیست دشوار است
دوست ندارم متنفرم
مسأله دارد مشکل دارد
می تواند نمی تواند
فرمایید در خدمتم
طول می کشد تا یاد بگیری هیچ وقت یاد نمی گیری
خیلی پر تحرک است خیلی شیطان است
مسأله را خودم حل می کنم مسأله به تو ربطی ندارد
آرام باش داد نزن
خدا سلامتی بده خدا بد نده
نکته مهم : بیان عبارات مثبت ، انرژی کودکان را جهت انجام آن چه که از وی خواسته شده تقویت
می کند و به عکس ، عبارات منفی ، واکنش های تدافعی در آنان ایجاد می نماید .
ویژگی های بازخورد
در ارزشیابی کلاسی صرف نظر از این که بازخورد ، فرایندی است یا پایانی ، کتبی است یا شفاهی ، باید واجد ویژگی های زیر باشد :
· صریح و روشن باشد . یعنی به وضوح مشخص نماید که دانش آموز باید چه فعالیتی را انجام دهد تا انتظارات آموزشی را به خوبی محقق نماید .
· ساده و قابل فهم باشد .
· ناظر بر پیشرفت های دانش آموز باشد .
· پیوسته و به هنگام باشد .
· متناسب با تفاوت های عملکردی و دانش آموز محور باشد .
· از واژه ها و جملات و عبارات مثبت ، روشن و معنا دار استفاده شود .
· متناسب خصوصیات روان شناختی و سن دانش آموز باشد .
فرایند بازخورد در ارزش یابی کیفی – توصیفی
وقتی می گوییم که یادگیری اتفاق افتاده که فراگیر بتواند آن چه را در یک موقعیت فرا گرفته را درموقعیت های دیگری به کار برد ، یعنی بتواند آموخته های خود را به موقعیت های دیگری انتقال دهد و اگر این واقعه را شاهد بودیم می دانیم که دانش آموز به سطح فراشناخت رسیده . رسیدن به این سطح که از آرمان های هر معلمی خواهد بود نیازمند عامل مهمی تحت عنوان بازخورد خواهد بود .
بازخورد سبب می شود تا فراگیر نسبت به موقعیت خود آگاه شود . به طور کلی فرایند بازخورد در ارزش یابی کیفی – توصیفی عبارت خواهد بود از :
الف ) بازخورد معلم به دانش آموز .
ب ) بازخورد دانش آموز به خود .
ج ) بازخورد دانش آموز به دانش آموز .
د ) بازخورد معلم به والدین .
الف ) بازخورد معلم به دانش آموز
در آزمون های سنتی شیوه های بازخورد معلمان به دانش آموزان بسیار ساده و صریح است به طور معمول معلم امتحان می گیرد و دانش آموز از طریق نمره یا رتبه یا یک قضاوت کلی ، بازخورد دریافت می کند . آن چه به واقع در افزایش انگیزه و علاقه به درس و بهبود نتایج کار دانش آموز اثر می گذارد . پیشنهاداتی است که معلم در مورد بهبود کار دانش آموزان می دهد بدون آن که بخواهد در مورد کل کار او قضاوت کند .مثلاً ( فکر می کنم اگر آزمایش را تکرار کنی ، نتیجه ی بهتری می گیری ) .
ب) بازخورد دانش آموز به خود
در ساده ترین مفهوم بازخورد دانش آموز به خود ، که آن را با عنوان « خودسنجی » می شناسیم ، عبارت است از بازگشت تفکر فرد و مستلزم تطبیق هایی در فرایند شناخت است . برای مثال ، وقتی فردی آواز می خواند ، شنیدن صدای خودش ، بازخورد اوست . او می تواند آواز خواندن را مطابق آن چه می شنود ، میزان کند .
بازخورد به خود ، به فرد اجازه می دهد تا به طور مستمر ، اندیشه هایش را آزمایش کند و به مراحل شناخت عالی تری دست یابد . با بازخورد هایی که دانش آموز به خود خواهد داد ، او در فرایند آموزش درگیر می شود و از آن جا که در رویکرد جدید ، موقعیت یادگیری و ارزش یابی یکی است دانش آموز در فرایند ارزش یابی خود و تصمیم گیری برای برداشتن گام بعدی نیز درگیر خواهد شد و همین سبب ، با آگاهی او از خود و میزان یادگیری اش به مرحله ی مهمی تحت عنوان فرا شناخت رسیده است . دانش آموز با خود بازخوردی به خویش ؛ توان قضاوت و اظهار نظررا درخود پرورش داده و سبب خواهد شد تا تصمیم آگاهانه اتخاذ نماید واعتماد به نفس پیدا نماید .
ج) بازخورد دانش آموز به دانش آموز همسال
بازخورد دانش آموز به دانش آموز که از آن به عنوان « همسال سنجی » نام برده می شود ، عبارت است از ارزش یابی دانش آموز از عملکرد و فعالیت های یادگیری همسالانش و ارائه بازخورد مناسب به آن هاست . که هدف آن ایجاد احساس مسئولیت نسبت به یادگیری خود و همسالان و افزایش حس مراقبت از فرایند یادگیری می باشد .
د) بازخورد معلم به والدین
بازخورد معلم به والدین در دو شکل فرایندی و پایانی وجود دارد . بدین معنا که از آن جا که والدین نقش همراه را در فرایند یاددهی – یادگیری بر عهده دارند ، معلم نیاز است به شکل فرایندی به والدین متناسب با شرایط و موقعیت های آن ها بازخورد قابل فهم ارائه نماید . این بازخورد ها که توصیفی خواهند بود ضمن تحلیل پیشرفت ها و ضعف ها ی دانش آموزان زمینه پیشرفت دانش آموز را فراهم
می نماید تا او گام های بعدی را بردارد . و هم چنین در چهار نوبت از سال ( پایان هر دو ماه ) بازخورد پایانی به والدین ارائه نماید که در این شرایط معلم با ترکیب و تحلیل اطلاعات به دست آمده در فرایند ارزش یابی ، که طی مراحل مختلف گرد آوری شده است و مستندات لازم در پوشه کار دانش آموز وجود دارد گزارش پیشرفت تحصیلی – تربیتی خود را د ر مقیاس رتبه ای به اطلاع آن ها خواهند رساند .
نکات قابل توجه در خودسنجی و همسال سنجی
خود سنجی و همسال سنجی را زمانی باید به کار برد که :
نیاز است دانش آموز نسبت به یادگیریش ، خود آگاهی بیشتری پیدا کند .
· آگاهی دانش آموز از معیارها و ملاک های کار و فعالیت مورد ارزش یابی
· تعیین ملاک ها و معیارها در صورت امکان توسط خود دانش آموزان
· تعیین موقعیتی که دانش آموزان در ابراز احساسات نسبت به ارزش یابی از کار خودشان آزاد باشند .
· دانش آموز احساس کند در هنگام ارزش یابی از کار دیگران در واقع خودش را مورد ارزش یابی قرار می دهد .
· از نتایج این ارزش یابی ها در گزارش پایانی کمتر استفاده شود و یا با ارزش یابی های خود معلم ترکیب شود .
· ایجاد فرصت خود ارزش یابی به صورت پیوسته .
· آموزش به دانش آموزان برای ارائه ی بازخورد توصیفی .
· در بازخورد های توصیفی ، ضعف ها و قوت ها بیان شود و در صورت امکان رهنمود ارائه شود .
نکته مهــــــم :
به فرد گفته شود که چه کاری را باید انجـام دهد. پس، این که تنها اشاره می شود" باید تلاش بیشتری بکنی"، مبهم و نارســا است .
برخی جملات و کلمات را نباید در بازخوردهای توصیفی به کار برد. زیرا ممکن است در اعتماد به نفس دانش‌آموز خللی وارد کند. جملاتی مانند:
- نمی تواند یا نمی توانی.
- همیشه اشتباه می کنی.
- قادر نیستی یا قادر نیست.
- کارهایت کثیف و نا مرتب است.
- همیشه ناقص می نویسی.
بازخورد معلم از چه منابعی به دست می آید :
- پوشة کار، که آثار کوششــــهای یادگیری فرد به شکل منطقی در آن نگهــداری
می شود.
- مشاهدات به عمل آمده از دانش‌آموزان حین فعالیتهای یادگیری که احتمال دارد معلم با ابزارهایی مانند چک لیست یا ثبت رویداد آنها را نزد خود نگهداری کرده باشد.
- تحلیل آزمونهایی که دانش‌آموزان انجام داده اند.مانند آزمونهای عملکردی ویا آزمونهای مداد ـ کاغذی ( آزمون درخانه، آزمون کتاب باز، آزمون گروهی و... )
- فعالیتها وتکالیف
خودسنجی و همسال سنجی ، بازخوردی سازنده :
خودسنجی عبارتست از ارزشیابی فرد از عملکرد و فعالیتهای یادگیری خودش و
همسال سنجی عبارتست از ارزشیابی دانش‌آموز از عملکرد و فعالیتهای یادگیری همسالانش.
هدف اساسی این دو روش (خودسنجی و همسال سنجی ):
- ایجاد احساس مسئولیت بیشتر نسبت به یادگیری خود و همسالان است.
- خودآگاهی و افزایش حس مراقبت از فرایند یادگیری
برای اجرای بهتر این روش به نکاتی اشاره می شود:
- برای ایجاد زمینه مناسب اجرای خودسنجی و همسال سنجی لازم است دانش‌آموزان از معیارها و ملاکهای کار و فعالیت مورد ارزشیابی آگاهی داشته باشند.
- در صورت امکان می توانید از خود دانش‌آموزان در تهیه معیارها و ملاکهای کمک بگیرید. این کار تجربه مفیدی برای دانش‌آموزان خواهد بود و احساس مسئولیت آنها را گسترش می دهد.
- تلاش کنید، موقعیتی را فراهم سازید که دانش‌آموزان احساس کنند در ارزشیابی از کار خودشان آزاد هستند.
- در هنگام اجرای همسال سنجی تلاش کنید، شرایطی را فراهم کنید که دانش‌آموز احساس نماید در هنگام ارزشیابی از کار دیگران در واقع خودش را مورد ارزشیابی قرار می دهد. این باعث می شود سو گیری در کار دانش‌آموزان کاهش یابد، یعنی آنها باید احساس کنند همانگونه که دیگران را ارزشیابی می کنند، خودشان نیز ارزشیابی می شوند.
- سعی کنید از نتایج این ارزشیابیها در گزارش پایانی کمتر استفاده کنید. بیشتر از نتایج این ارزشیابیها در بهبود فرایند یادگیری استفاده کنید و در صورتی که برای گزارش پایانی از آنها استفاده می کنید با ارزشیابیهای خودتان ترکیب کنید.
- فرصت خود ارزشیابی را پیوسته برای دانش‌آموزان فراهم سازید.
- به دانش‌آموزان بیاموزید که در ارزشیابی از نمره یا رتبه استفاده نکنند بلکه ارائه بازخورد توصیفی را به آنها بیاموزید.
- در بازخوردهای توصیفی وضعیت پیشرفت دانش‌آموز توصیف شود؛ یعنی ضعفها و قوتها بیان شود و در صورت امکان رهنمودهایی نیز داده شود.
ب) بازخورد پایانی
منظور از بازخورد پایانی همان گزارش پیشرفت تحصیلی ( کارنامه توصیفی ) با مقیاس رتبه ای است که نه تنها به توصیف وضعیت درسی ، بلکه به ارائه تصویری از عملکرد تربیتی ( ابعاد عاطفی ، جسمانی و اجتماعی ) دانش آموز می پردازد که معلم با عنایت به وظیفه ی « پاسخ گویی » شغلی خود ، در دو یا سه نوبت از سال تحصیلی ( بهمن ماه و خرداد ماه و شهریور ) و با استفاده از اطلاعات جمع آوری شده در پوشه کار و فرم های ارزیابی دو ماهانه خود ، جهت ارائه به ذی نفعان ( والدین ، دانش آموز و مدیریت مدرسه ) تکمیل می نماید .
سخن آخر
سربلندی، سرفرازی ، موفقیت، سلامتی و پیروزی را برای تمامی همکارانم و دانش آموزان عزیز ایران اسلامی از درگاه ایزد متعال خواستارم.
موفق باشید
نتیجه گیری
با حذف نمره در ارزشیابی کیفی – توصیفی بازخوردها از اهمیت ویژه ای برخوردار می شوند زیرا در واقع بازخوردها جایگزین نمره هستند و وضعیّت آموزشی، اخلاقی و..... دانش آموزان را می توان در بازخوردها دید. لذا توجه ویژه به آن ضروری به نظر می رسد و هدف نگارنده مقاله از انتخاب این موضوع همین امر بود.
بنابر این نتیجه می گیریم به اطلاعاتی که فاصله بین سطح واقعی دانش آموز و سطح مورد انتظار را مشخص می کند و فعالیت لازمی که یادگیرنده باید انجام دهد تا به استاندارد مورد نظر برسد،بازخورد گفته می شود.
همان طور که در متن مقاله اشاره شد ، بازخورد تقسیمات متفاوتی دارد . بازخورد می تواند رسمی، غیر رسمی، جمعی، فردی، تکوینی یا پایانی باشد.
از ویژگی های بازخورد آن است که: پیوسته باشد، سودمند باشد، افراد بازخورد دهنده متنوع باشند، عبارات بازخورد توصیفی باشد.
نکته این است که هر تکلیفی که دانش آموز بر اساس دستور و فرمان معلم انجام می دهد، باید مورد بازدید قرار گیرد و حتماً تاریخ داشته باشد. این بازخورد می تواند کتبی یا شفاهی باشد. به یاد داشته باشید کلیه ی آثار و فعالیت هایی که در پوشه کار قرار می گیرد حتماً باید بازخورد کتبی توصیفی داشته باشد، امضا شود و تاریخ داشته باشد.
دانش آموزان در طو ل سال در هیچ یک از فعالیت ها بامقیاس های رتبه بندی (خیلی خوب و خوب و......) ارزشیابی نمی شوند . بلکه این رتبه بندی مختص گزارش های پیشرفت تحصیلی می باشد.
منابع و مآخذ
1- دکتر محمد حسنی،چاپ(1387) ، ارزش یابی کیفی توصیفی،انتشارات عابد
2- دکتر محمد حسنی(1384)، راهنمای اجرای ارزش یابی کیفی توصیفی ، انتشارات آثار معاصر
3- محمد حسن رادمنش(1389) ، ارزشیابی کیفی توصیفی چیستی، جرایی، چگونگی، انتشارات زیتون- قم ،
4- محمد حسن رادمنش(1388)، حرفی از جنس بلور، انتشارات ورای دانش،
5- پاور پوینت پوشه کار و بازخورد از مرتضی شکوهی،
6- تجربیات نگارنده مقاله (فرشته خسروی)
7- استفاده از مطالب کارگاه بین المللی ارزش یابی کیفی توصیفی
با سلام و درود . بیشتر مطالب این وبلاگ برگرفته شده از نوشته های مفید آموزشی وتربیتی می باشد.امید که با انتشار مطالب مفید آموزشی بتوانیم در امر تعلیم وتربیت موفق باشیم. با سپاس